España conta na actualidade con cerca de
47 millóns de habitantes, que se reparten polo territorio de forma
desigual. O interior atópase débilmente poboado, mentres que as áreas costeiras
presentan unhas elevadas densidades de poboación. Ao mesmo tempo obsérvanse
fortes contrastes entre as cidades e o medio rural: cada vez máis poboación
habita nas cidades e, porén, no medio rural existen espazos practicamente
deshabitados.
Os cambios recentes da poboación española
están moi influídos polas migracións
internacionais. España foi tradicionalmente un país de emigración; no pasado,
numerosos españois emigraron a distintos países do mundo, sobre todo de América
Latina e do resto de Europa. Nas últimas décadas as tendencias cambiaron, descendendo o número de
españois que emigran e aumentando o número de estranxeiros que veñen ao noso
país. Aínda que este saldo positivo foi freado e invertido pola recente crise
económica.
a) Desequilibrios territoriais no
movemento natural da poboación
A evolución conxunta da natalidade e
mortalidade determina o crecemento natural ou vexetativo, é dicir, a
evolución que tería a súa poboación se non existisen as migracións exteriores. Este
crecemento é desigual no espazo (segundo municipios, provincias e
comunidades autónomas), e variou intensamente no tempo como consecuencia
do desigual descenso das curvas de natalidade e mortalidade. En conxunto,
España está hoxe en pleno réxime demográfico moderno, con taxas de
natalidade baixas e de mortalidade estabilizadas en valores baixos con tendencia a ser medios por mor do avellentamento demográfico. As taxas de fecundidade son
baixas, e non aseguran a taxa de reposición xeracional, de 2,1 fillos por
muller.
A taxa de crecemento natural para o
conxunto de España actualmente é moi baixa, pois durante os últimos anos
situouse por debaixo do 2‰, o que implica que a poboación se mantería estable se
non se producisen migracións exteriores. Pero este dato encerra diferenzas
espaciais, pois hai áreas con crecementos elevados, mentres que outras teñen
valores negativos.
- Os pequenos municipios rurais, sobre
todo na metade norte, teñen unha poboación moi avellentada por efecto da
emigración, e presentan un crecemento natural negativo, xa que a mortalidade é
elevada e a natalidade moi baixa.
- Os municipios rurais de maior tamaño,
situados predominantemente na metade sur, presentan unha dinámica natural
lixeiramente positiva, xa que foron capaces de reter unha maior cantidade de
poboación nova.
- Os municipios urbanos e turísticos
teñen dinámicas positivas, xa que contan cunha poboación máis nova, debido aos
recentes procesos de inmigración.
- Os crecementos máis altos danse nos
municipios que rodean as grandes cidades, onde se asenta poboación moi nova,
polo que o número de nacementos é alto en relación coa poboación total.
Por isto, as comunidades autónomas con
maiores taxas de crecemento natural son Murcia, Madrid, Andalucía, Cataluña,
as dúas comunidades insulares, a Comunidade Valenciana, Navarra e as
cidades de Ceuta e Melilla. En xeral, presentan unha estrutura demográfica
relativamente máis nova, causada por un comportamento tradicional máis natalista
(Andalucía, Murcia e as cidades de Ceuta e Melilla), por ser foco de
inmigración interna en épocas pasadas (Madrid, Cataluña, Comunidade Valenciana,
Baleares) ou por recibir unha forte inmigración estranxeira desde a década de
1990 (todas elas). As áreas máis dinámicas dende o punto de vista económico (servizos especializados, unha agricultura de mercado próspera, turismo, áreas tecnoloxicamente máis avanzadas), que presentan as mellores expectativas laborais, que atraen poboación en idade de procrear doutras rexións españolas e son receptoras de inmigrantes
Pola contra, as comunidades autónomas con
crecemento natural negativo son aquelas que teñen unha poboación máis
avellentada, sobre todo Asturias, Galicia e Castela e León. Estas comunidades
presentan unha estrutura demográfica fortemente avellentada, por sufriren unha
intensa emigración en épocas pasadas (Galicia e as comunidades do interior
peninsular) coa consecuente perda de vitalidade demográfica ao ser a mocidade a que migra e procrea noutras rexións, teñen un perfil agrogandeiro cheo de dificultades de viabilidade polo que padeceron un éxodo rural acusado, de xeito que o abandono do rural é moi patente no seu territorio. A isto hai que engadir a prolongada incidencia da crise industrial de 1975 (rexións de
antiga tradición industrial da cornixa cantábrica) de difícil saída e alternativa válida para a súa especialización na extracción mineira e industria pesada ligada a esa minería. A desindustrialización está baleirando comarcas que dependían en exclusiva desas fontes de ingreso. Estas comunidades, por esas circunstancias contan na actualidade
con menor inmigración.
b) Movementos migratorios (1990 á
actualidade)
A dinámica da poboación non depende só da
relación entre nacementos e defuncións (crecemento natural), senón
tamén da mobilidade da poboación ou saldo migratorio. As causas das
migracións son diversas e as súas consecuencias, complexas.
Os movementos migratorios españois
adoitan clasificarse en migracións transoceánicas históricas, ata mediados
do século XX, cuxo principal punto de destino foron diversos países de América
Latina, e migracións modernas, desde finais da década de 1950, que presentaron
unha dobre vertente: as migracións interiores campo-cidade e as migracións
exteriores, cara aos países industriais de Europa Central e Occidental.
Dentro das migracións interiores debemos
apuntar como se deu un cambio importante, pois pasouse dun dominio das
migración interprovinciais cara ós espazos cun maior desenvolvemento dentro
do Estado, ás actuais, nas que priman os movementos intraprovinciais
vencellados á desconcentración residencial dende as áreas metropolitanas
cara ás súas periferias.
Tras a entrada de España na Unión e a
superación da crise económica da primeira metade dos anos oitenta do século XX,
o país comezou a converterse en destino dos fluxos migratorios internacionais.
En 1985, España só contaba cuns 250.000 residentes estranxeiros, o que supoñía
un 0,6% da poboación total. Na actualidade, esta cifra supera xa os 5,2
millóns, representando o 11,3% da súa poboación. O desenvolvemento económico
desta época transformou España dun país tradicionalmente emigrante a un país
receptor de inmigración. Esta inmigración pódese agrupar en catro grandes conxuntos:
- Persoas xubiladas procedentes de Europa
Central e do Norte. Son xente que se asenta definitivamente en España, sobre
todo na costa mediterránea, atraída por un clima suave e un medio agradable
rodeado de bos servizos. Este tipo de poboación, que aumentou de forma notable
a comezos do século XXI, non atopa ningunha dificultade para a súa instalación
no noso país.
- Directivos de empresas multinacionais,
traballadores de alto nivel profesional, xentes do mundo artístico e da cultura.
Este grupo de poboación está formado por persoas que proceden na súa maioría
da Unión Europea. Veñen a España por cuestións laborais ou porque atopan mellor
calidade de vida. Neste colectivo inclúense altos cargos directivos, técnicos,
deportistas, estudantes etc.
- Refuxiados políticos. Son persoas que
por motivos políticos tiveron que fuxir do seu país. Tamén se inclúen neste
grupo os que abandonaron o seu lugar de orixe por conflitos armados, violencia
xeneralizada ou por razóns de seguridade persoal.
- Inmigrantes procedentes de países
pobres. Este é o grupo máis numeroso da inmigración que chega a España na
actualidade. Está formado principalmente por homes, mulleres e nenos
procedentes de diversos países de África, América Latina, Leste de Europa e Asia, que veñen
na procura de traballo e dunhas condicións de vida máis dignas.
A Unión Europea e España levan a cabo un
proceso de regularización para controlar a entrada destes inmigrantes que atopan
moitas dificultades e limitacións para obter o permiso de inmigración e de traballo.
Estas persoas poden entrar no país como turistas ou a través das mafias ou
redes clandestinas de transporte de inmigrantes. Viaxan en pateras ou
caiucos, ou agochados en camións co risco que iso implica para as súas vidas.
Aínda que, como vemos, os inmigrantes
proveñen de moi distintos países, certas nacionalidades están máis
representadas en función da proximidade xeográfica e dos lazos históricos e
culturais. Así, a maior parte dos inmigrantes procede agora de América Latina,
norte de África e Europa. Entre os primeiros destacan os ecuatorianos,
colombianos, bolivianos e peruanos; entre os segundos predominan os marroquís;
e entre os terceiros, os máis numerosos son agora os romaneses, seguidos de
británicos, búlgaros, alemáns e italianos. Tamén existe un importante colectivo
de chineses.
Non obstante, dende o 2010 a inmigración
freouse como consecuencia da crise económica. A falta de emprego provocou
que viñesen menos estranxeiros e que moitos inmigrantes regresasen aos seus
países de orixe (retornos). Polo mesmo motivo, aumentou a emigración de españois
(sobre todo, de persoas novas cualificadas) a outros países en busca de
traballo. Como resultado, o saldo migratorio en España foi negativo en 2013
(-256.849 persoas) e responsable da perda de poboación no noso país. Malia
isto, parece intuírse un novo cambio de tendencia, pois os últimos datos
dispoñibles (2017) marcan de novo un saldo migratorio positivo de algo máis de
50.000 persoas, aínda que entre os españois a emigración segue a dominar sobre os
retornos (-13.000 persoas no primeiro semestre de 2017).
No hay comentarios:
Publicar un comentario